W dniu 18 lutego 1991 r. Rada Miejska w Zabrzu uchwałą Nr XV/128/92 uznała potrzebę powołania Straży Miejskiej w Zabrzu przez Prezydenta Miasta. Podstawy prawne do powołania Straży oraz do działania dla strażników wynikały bezpośrednio z ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji. W związku z tym w dniu 23 sierpnia 1991 r. Prezydent Miasta Zabrze przesłał do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie statut stanowiący podstawę jej działania.
Pierwszym Komendantem Straży Miejskiej w Zabrzu był Pan Andrzej Maciak. Komenda Straży
w tym czasie znajdowała się w budynku Urzędu Miejskiego przy ul. Powstańców Śląskich 5 – 7
w Zabrzu.
Aktu nominacji pierwszych 11 strażników i wręczenia legitymacji służbowych dokonał Prezydent Miasta Zabrze Pan Roman Urbańczyk w dniu 20 września 1991 r. na Placu Wolności w Zabrzu.
Na początku strażnicy wykonywali głównie czynności administracyjno – porządkowe. W krótkim jednak okresie stan osobowy Straży został zwiększony i zasadniczym zadaniem strażników była ochrona spokoju i porządku publicznego na terenie miasta. Podjęte przez Komendanta Andrzeja Maciaka rozwiązania organizacyjne sprawiły, że Straż Miejska w Zabrzu była jedną z najbardziej zaangażowanych w kraju jednostek tego typu w ochronę porządku publicznego na terenie miasta. Wspomnieć przy tym należy o utworzeniu w ramach Straży kilkunastoosobowego doskonale wyszkolonego i wyposażonego pododdziału, który oprócz działań interwencyjnych w mieście bezpośrednio współdziałał z funkcjonariuszami Policji w ochronie porządku podczas meczy na stadionie Górnika Zabrze.
W 1997 r. obowiązki Komendanta Straży Miejskiej w Zabrzu objął Pan Jan Krzywicki i pełnił
je do 2000 r. W tym czasie weszła w życie ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych /miejskich/ i szereg aktów wykonawczych, które w rezultacie zmieniły obraz straży miejskiej w zakresie metod i form działania. Przedsięwzięcia organizacyjne, szkoleniowe, zaangażowanie strażników i uzyskane efekty w zakresie ochrony porządku publicznego na terenie miasta zostały docenione przez mieszkańców i władze samorządowe miasta. W dniu 18 września 2000 r. radni Rady Miejskiej na sesji wysoko ocenili działanie Straży i jednogłośnie zagłosowali za utworzeniem jednostki organizacyjnej jednostki budżetowej Gminy Zabrze pod nazwą „Straż Miejska w Zabrzu” /uchwała Nr XXIV/363/2000 Rady Miejskiej w Zabrzu z dnia 18 września 2000 r. Skutkiem tego Straż Miejska została wyłączona ze struktury organizacyjnej Urzędu Miejskiego
w Zabrzu i rozpoczęła działanie jako jednostka organizacyjna gminy Zabrze. W 2000 roku, siedziba przeniesiona została do budynku przy ulicy Stalmacha 9, gdzie mieści się do dnia dzisiejszego.
Od 1 stycznia 2001 r. do 9 kwietnia 2006 r. obowiązki Komendanta Straży Miejskiej w Zabrzu pełnił Pan Janusz Wiaterek. Zwiększył się stan osobowy jednostki – do 62 pracowników, a także ilość środków transportu. Strażnicy wykonują zadania na terenie miasta w ramach patroli dzielnicowych i interwencyjnych w systemie 24 godzinnym 7 dni w tygodniu.
W uznaniu za dotychczasowe działanie zabrzańskich strażników miejskich – w dniu 10 kwietnia 2006 r. Rada Miejska uchwałą Nr LII/662/06 nadała sztandar Straży Miejskiej w Zabrzu.
Z dniem 10 kwietnia 2006 r. do pełnienia obowiązków Komendanta Straży – do czasu wyłonienia nowego Komendanta w drodze postępowania konkursowego – Prezydent Miasta Zabrze Pan Jerzy Gołubowicz wyznaczył Pana Jana Krzywickiego.
W wyniku przeprowadzonego postępowania konkursowego, z dniem 1 marca 2007 roku Komendantem Straży Miejskiej w Zabrzu został Pan Jarosław Rajda. Pełnił swoją funkcję
do 1.11.2013 roku. Wtedy to dała o sobie znać choroba, z którą zmagał się przez 2 lata. Zmarł 18.01.2015 roku. Został pochowany z pełnymi honorami na cmentarzu przy parafii św. Franciszka w Zabrzu. W tym trudnym dla Straży okresie, obowiązki Komendanta pełniła Mirosława Uziel-Kisińska.
Od 16.11.2015 roku do dziś kieruje Strażą Pan Zbigniew Juskowiak. Przez lata mocno zwiększył się zakres obowiązków strażników, nie tylko przez zwiększanie uprawnień przez ustawodawcę,
ale również przez podejmowane działania własne, jak i we współpracy z innymi podmiotami.
Programy „Lepiej razem, niż osobno”, „Bezpieczne ferie/wakacje”, „Bezpieczna droga do szkoły”
i wiele innych akcji, prowadzonych wspólnie z Komendą Miejską Policji w Zabrzu, Miejskim Ośrodkiem Pomocy Rodzinie w Zabrzu i innymi jednostkami. Prelekcje prowadzone dla najmłodszych w szkołach i przedszkolach, znakowanie rowerów, współpraca z Towarzystwem Opieki nad Zwierzętami i prowadzone zbiórki na rzecz schroniska „Psitulisko”, to tylko drobny ułamek codziennej pracy funkcjonariuszy.
Straż Miejska w Zabrzu, od wielu lat w ramach przyjaźni międzynarodowej, jest również współorganizatorem Turnieju Służb Mundurowych w piłce nożnej. Spotykamy się w Zabrzu,
oraz w Trnavie na Słowacji, a puchary zdobią gablotę w auli w naszej siedzibie.
W roku 2021 obchodzić będziemy 30-lecie powstania, przez ten okres w nasze szeregi wstąpiło,
i rozstało się z nami z różnych względów aż 129 osób. Obecnie Straż Miejska w Zabrzu liczy 59 etatów mundurowych, oraz 9 cywilnych. Z pierwszego składu jako strażnik, nadal pracuje 1 osoba, a jedna w ubiegłym roku przeszła na emeryturę, i jest zatrudniona jako pracownik cywilny.
Strażnicy służyli pomocą osobom dotkniętym powodzią w 2010 roku, dowożąc żywność i ciepłe koce, oraz rodzinom po wybuchu gazu w Zabrzu Rokitnicy, również w roku 2010.
Na wieczną wartę odeszli w tym czasie strażnicy: Henryk Burek (1994), Paweł Gacka (2005), Zdzisław Gintowt (2008), Jarosław Rajda (2015), Marian Miękota (2017), Piotr Kożuch (2018).
W roku, 2020, strażnicy otrzymali na wyposażenie rowery elektryczne, które znacznie ułatwiają przemieszczanie się, zwłaszcza podczas patroli terenów zielonych i parków. Rozważany jest również zakup drona, który ułatwił by pracę patroli sekcji ekologicznej podczas kontroli palenisk domowych.
W marcu 2020 roku, wybuchła epidemia Covid-19 i mocno zwiększyła zakres obowiązków strażników. Na pierwszy plan, wysunęła się pomoc osobom zakażonym i objętym kwarantanną, oraz kontrola obostrzeń. Zgodnie z poleceniami Wojewody Śląskiego, zostaliśmy również oddelegowani pod zwierzchnictwo Komendanta Miejskiego Policji.
W chwili kiedy pandemia zaczynała znikać z naszego życia codziennego, a wszyscy liczyli na odrobinę spokojniejsze czasy, nastał marzec 2022. Wtedy to Rosja rozpoczęła atak zbrojny na Ukrainę. Spowodowało to olbrzymią falę uchodźców zza wschodniej granicy. Na szczęście dzięki współpracy wielu dobrych ludzi wielu z nich znalazło bezpieczne schronienie również w Zabrzu. Straż Miejska z Zabrzu, również była zaangażowana w pomoc. Zarówno dla osób przybywających do naszego miasta, jak i w przygotowywaną tu pomoc humanitarną i konwoje tworzone wspólnie z miastami partnerskimi jak i samodzielnie.
Obecnie straż w zajmuje się głównie sprawami porządkowymi, działaniami prewencyjnymi związanymi z dzikimi wysypiskami, do których skutecznie wykorzystywane są fotopułapki. Wiele zgłoszeń dotyczy również kontroli parkowania i choć Straż Miejska w Zabrzu od wielu lat nie stosuje blokad na koła, to ma w tym zakresie nadal sporo pracy. Warto również wspomnieć o kontrolach palenisk domowych, których również nie brakuje w naszej codzienne służbie.
Na przestrzeni lat, mocno zmieniały się uprawnienia jakie nadawano, a czasem choć z rzadka odbierano strażnikom. Pamiętne fotoradary to jeden z przykładów, który jako uprawnienie (kontrola prędkości przy pomocy urządzeń samoczynnie rejestrujących) które zostało odebrane w roku 2016. W większości jednak przypadków ustawodawca decyduje się zwiększać zakres uprawnień, a co za tym idzie i zadań stawianych przed Strażami. W krótkim czasie pojawiły się kontrole pojazdów w strefach czystego transportu, w miastach które zdecydowały się na ich utworzenie, kontrola osób poruszających się hulajnogami czy urządzeniami transportu osobistego, a ostatnio nawet kontrola dopuszczalnego nacisku na oś.
Pierwszym Komendantem Straży Miejskiej w Zabrzu był Pan Andrzej Maciak. Komenda Straży w tym czasie znajdowała się w budynku Urzędu Miejskiego przy ul. Powstańców Śląskich 5 – 7 w Zabrzu.
Aktu nominacji pierwszych 11 strażników i wręczenia legitymacji służbowych dokonał Prezydent Miasta Zabrze Pan Roman Urbańczyk w dniu 20 września 1991 r. na Placu Wolności w Zabrzu. Na początku strażnicy wykonywali głównie czynności administracyjno – porządkowe. W krótkim jednak okresie stan osobowy Straży został zwiększony i zasadniczym zadaniem strażników była ochrona spokoju i porządku publicznego na terenie miasta. Podjęte przez Komendanta Andrzeja Maciaka rozwiązania organizacyjne sprawiły, że Straż Miejska w Zabrzu była jedną z najbardziej zaangażowanych w kraju jednostek tego typu w ochronę porządku publicznego na terenie miasta. Wspomnieć przy tym należy o utworzeniu